صورت‌بندی نظریه فرهنگی آیت‌الله جوادی آملی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، جامعه المصطفی العالمیه، قم، ایران

10.22081/scs.2024.65919.1214

چکیده

پژوهش حاضر درصدد است با روش تحلیلی و استنطاقی و با ابتناء به نظریه جدید آیت‌الله جوادی آملی درباره انسان، نظریه فرهنگی ایشان را صورت‌بندی نماید. فرهنگ در اندیشه ایشان تجلی توانائی‌های انسان در حیات فردی و اجتماعی است. این توانایی‌ها در فطرت همه انسان‌ها گنجانده شده است، اما انسان‌ها از جهت فعلیت‌بخشی به فطرت دو قسم‌ هستند: «محکم» و «متشابه». مدعای پژوهش حاضر این است که هر یک از این انسان‌ها صورت متفاوتی از فرهنگ را شکل می‌دهند؛ انسان‌های محکم «فرهنگ محکم»، و انسان‌های متشابه «فرهنگ متشابه» را ایجاد می‌کنند. فرهنگ محکم دارای دو ویژگی‌ اساسی است: 1. بیان (گویا) بودن که گویای عقل‌محوری و توحید‌محوری است، 2. وزین (سنگین) بودن که با فطرت‌گرایی و حق‌محوری محقق می‌شود. در تناظر با اینها فرهنگ متشابه نیز دارای دو ویژگی اساسی است: 1. ابهام (گنگ) بودن که گویای خیال‌محوری و غیرتوحیدی (بشری) است، 2. خفیف (سبک) بودن که با طبیعت‌گرایی و حق‌نمائی محقق می‌شود. این نتایج برای نهادهای سیاست‌گذار، مثل شورای عالی انقلاب فرهنگی و مجلس شورای اسلامی می‌تواند در جهت سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی فرهنگی راهگشا باشد و به‌تبع آنها می‌تواند برای صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، سازمان تبلیغات اسلامی، امور مساجد، شورای سیاستگذاری ائمه جمعه جهت شناخت و تبیین فرهنگ محکم و ارجاع فرهنگ متشابه به محکم مفید باشد.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم.
پارسانیا، حمید (1392). جهان‌های اجتماعی. قم: کتاب فردا.
جوادی آملی، عبدالله (1383). تفسیر سوره هود (جلسه 26). قابل دسترس در:
https://eshia.ir/feqh/archive/text/javadi/tafsir/83/830917
جوادی آملی، عبدالله (1384 الف). حیات حقیقی انسان در قرآن. قم: مرکز نشر اسراء، چاپ دوم.
جوادی آملی، عبدالله (1384 ب). فطرت در قرآن. قم: مرکز نشر اسراء، چاپ سوم.
جوادی آملی، عبدالله (1385 الف). سرچشمه اندیشه. قم: مرکز نشر اسراء، ج2، چاپ پنجم.
جوادی آملی، عبدالله (1388ح). قرآن در قرآن. قم: قم: مرکز نشر اسراء، چاپ هشتم.
جوادی آملی، عبدالله (1388ه‍). اسلام و محیط زیست. قم: مرکز نشر اسراء، چاپ پنجم.
جوادی آملی، عبدالله (1388و). اسلام و روابط بین‌الملل. قم: مرکز نشر اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1389 ج). تفسیر انسان به انسان. قم: مرکز نشر اسراء، چاپ پنجم.
جوادی آملی، عبدالله (1389). تسنیم. قم: مرکز نشر اسراء، ج2، 13.
جوادی آملی، عبدالله (1396). تسنیم. قم: مرکز نشر اسراء، ج38.
جوادی آملی، عبدالله (26/9/1394). سخنرانی در همایش ملی دین و نظریه فرهنگی.
رازی، ابوحاتم (2015م). الزّینه. حققه و قدمه سعیدالغانمی. بیروت-بغداد: لمنشورات الجمل، الجزء الاول.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1398). مفردات راغب. ترجمه محمد بندریگی، سید عباس حسینی و حسین عسگرلو. تهران: اسلامی.
صدر، محمدباقر (1381). سنّت‌های تاریخ در قرآن. ترجمه سید جمال‌الدین موسوی. انتشارات تفاهم، چاپ سوم.
مجلسی، محمدباقر (1403ق). بحار الانوار. بیروت: دار احیاء التراث العربی، ج52.
مصطفوی، حسن (1368). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ج1.
واعظی، احمد (1390). درآمدی بر هرمنوتیک. سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ ششم.
Smith, P. (2008). Cultural Theory: An Introduction. University of New York at Albany, Wiley-Blackwell.
Thompson, M., Grendstad, G. & Selle, C. (1990). Cultural theory as political science. Published By American Political Science Association
Tylor, E.B. (1903). Primitive culture researches into the development of mythology, philosophy, religion, language, art, and custom. London: John Murray, Albemarle Street.