تبیین نسبت مسائل و آسیب‌های اجتماعی با روابط بین نهادی در ایران معاصر و ارائه مدل مطلوب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار، گروه جامعه‌شناسی، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، قم، ایران

10.22081/scs.2023.75851

چکیده

هدف پژوهش حاضر نسبت‌سنجی میان مسائل و آسیب‌های اجتماعی و روابط بین نهادی با روش تحلیلی، و نیز ارائه مدل مطلوب روابط بین نهادی بود. از این منظر، دین به‌عنوان یک فرانهاد و خانواده، اقتصاد، حکومت، آموزش و حقوق، به‌عنوان نهادهای پنج‌‌گانه، روابط سطح کلان نظام اجتماعی را رقم می‌زنند. فرانهاد دین در سطح اول، نهادهای خانواده و آوزش در سطح دوم و نهادهای اقتصاد، حقوق و حکومت در سطح بعدی قرار دارند. یعنی رابطه بین دین در سطح اول؛ خانواده و آموزش در سطح دوم، و اقتصاد، حقوق و حکومت در سطح سوم، عمودی است. اما رابطه بین نهادهای خانواده و آموزش و رابطه بین نهادی اقتصاد و حقوق و حکومت، عرضی است. بسیاری از مسائل و آسیب‌های اجتماعی، ناشی از اختلالات ساختاری و نهادی است. بنابراین، هم در سطح مطالعه و فهم آنها و هم در سطح اصلاح و ارائه راه‌حل، مطالعات کلان ساختاری و نهادی لازم است. مسائل پرشمار اجتماعی و فرهنگی و آسیب‌های فراوان اجتماعی در ایران معاصر نیز ریشه در روابط بین نهادی دارند و حل آنها تنها در این سطح موفق خواهد بود. تزاحم و تضاد نهادی در روابط بین نهادی یا چیرگی یک نهاد در ایران معاصر، عامل اصلی بسیاری از نابسامانی‌ها و بحران‌ها بوده و راه حل اصلی و کلان آن در تحقق مدل مطلوب روابط بین نهادی است.

کلیدواژه‌ها


آزاد ارمکی، تقی (1386). جامعه‌شناسی خانواده ایرانی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
ابن‌مسکویه، احمد بن احمد (1381). تهذیب‌الاخلاق. ترجمه و توضیح: علی‌اصغر حلبی. تهران: اساطیر.
بابایی‌فرد، اسداله؛ میری، سمیه؛ خوش بیانی، فاطمه (1400). نقش اشتغال زنان بر ساختار خانواده. مطالعات کاربردی در علوم اجتماعی و جامعه‌شناسی، 4(15)، ص13-22.
بی‌بی‌رازقی نصرآباد، حجیه؛ حسینی، زینب (1398). مطالعه تجربه ایفای همزان نقش شغلی خانوادگی در مادران شاغل دارای فرزند خردسال. جامعه‌شناسی کاربردی، 30(75)، ص109-134.
پارسانیا، حمید (1386). هفت موج اصلاحات: نسبت تئوری و عمل. قم: بوستان کتاب.
تافلر، آلوین (1388). موج سوم. ترجمه شهیندخت خوارزمی. تهران: فرهنگ نشر نو، چاپ هجدهم.
جلالی، محمد؛ مهدوی زاهد، مهدی (1395). تاثیر تحولات نهادهای اجتماعی بر امکان دولت قانونمند در ایران. دولت‌پژوهی، 2(5)، ص135-163.
جنادله، علی (1396). روابط نهادی دولت و جامعه در ایران پیشانوسازی. علوم اجتماعی، 26(76)، ص27-74.
جهانی دولت‌آباد، اسماعیل؛ شیری، محمد؛ عشایری، طاها (1402). تاثیر شاخص‌های کلان اقتصادی بر
نرخ خام ازدواج استان‌های کشور در بازه زمانی 1390-1400. جامعه‌شناسی نهادهای اجتماعی، 10(21)،
ص209-233.
خیری‌دوست، زهرا و همکاران (1400). فرهنگ، نهادهای رسمی و توسعه اقتصادی. راهبرد فرهنگ، شماره 55، ص56-80.
سرار، میرو (1392). رابطه حقوق و سیاست. در: حقوق و سیاست، محمدعلی نوری. تهران: گنج دانش،
ص39-68.
شایان‌مهر، علیرضا (1377). دائره‌المعارف تطبیقی علوم اجتماعی. تهرن: سازمان انتشارات کیهان.
شجاعی‌زند، علی‌رضا (1380). دین، جامعه و عرفی شدن: جستارهایی در جامعه‌شناسی دین. تهران: نشر مرکز.
صادقی، رسول؛ شهابی، زهرا (1398). تعارض کار و مادری، تجربه‌گذار به مادری زنان شاغل در شهر تهران. جامعه‌شناسی کاربردی، 30(73)، ص91-104.
صداقتی‌فر، مجتبی (1391). جامعه‌شناسی (کلیات، مفاهیم، پیشینه). تهران: ارسباران.
ظهیری، مجید (1391). نقش روحانیت در هدایت نهادهای اجتماعی. پژوهش‌های اجتماعی اسلامی، شماره 93، ص57-70.
علی‌بابایی، یحیی (1378). آیا دین یک نهاد اجتماعی است؟ مطالعات جامعه‌شناختی، شماره 13، ص109-128.
فتحی‌پور، پری؛ رسول‌زاده، صمد (1396). بررسی تعارض کار، خانواده- کار در بین زنان شاغل در نهادهای دولتی شهر تبریز. مطالعات جامعه‌شناختی، 9(36)، ص31-48.
قدسی، علی‌محمد؛ میرجلیلی، سید سجاد (1400). بررسی جامعه‌شناختی ارتباط انواع سرمایه با میزان گرایش زنان متأهل به طلاق در شهر همدان. جامعه‌شناسی نهادهای اجتماعی، 8(18)، ص232-211.
کوئن، بروس (1375). درآمدی به جامعه‌شناسی. ترجمه محسن ثلاثی. تهران: نشر توتیا.
گاردنر، ویلیام (1386). جنگ علیه خانواده. ترجمه معصومه محمدی. قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.
گورویچ، ژرژ (بی‌تا). مبانی جامعه‌شناسی حقوقی. ترجمه حسن حبیبی. تهران: شرکت سهامی انتشار.
گیدنز، آنتونی (1376). جامعه‌شناسی. ترجمه منوچهر صبوری. تهران: نشر نی.
مصباح یزدی، محمدتقی (1391ج). نظریه سیاسی اسلام. تحقیق و نگارش: کریم سبحانی. قم: انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى‌، ج1.
مصباح یزدی، محمدتقی (1391د). جامعه و تاریخ از نگاه قرآن. قم: انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى‌.
مصباح یزدی، محمدتقی (1392 الف). انقلاب اسلامی جهشی در تحولات سیاسی تاریخ. تدوین و نگارش: قاسم شبان‌نیا. قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مصباح یزدى، محمدتقى (1391 الف). نظریه حقوقى اسلام. تحقیق و نگارش: محمدمهدى کریمى‌نیا. قم: انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى، ج2.
مصباح یزدى، محمدتقى (1391 ب). اخلاق در قرآن. تحقیق و نگارش: محمدحسین اسکندری. قم: انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى‌، ج 3.
مصباح‌یزدی، محمدتقی (1392ب). انسان‌سازی در قرآن. تنظیم و تدوین: محمود فتحعلی. قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
منصوری، جواد (1386). سیاست و نهادهای اجتماعی. تهران: امیرکبیر.
میرمحمدی، سیدمحمد و همکاران (1394). الگوی روابط بین نهادهای حاکمیتی در نظام جمهوری اسلامی ایران. پژوهش‌های مدیریت در ایران، 19(2)، ص185-205.
ناسخیان، علی اکبر؛ وفائیان، محمدحسین (1400). تحلیل خاستگاه شکل‌گیری نهادهای اجتماعی با تکیه بر نظریه انگاره‌های عمومی در فلسفه فارابی. حکمت سینوی، شماره 66، ص77-98.
نولان، پاتریک؛ لنسکی، گرهارد ایمنیوئل (1380). جامعه‌های انسانی: مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی کلان. ترجمه ناصر موفقیان. تهران: نشر نی.
یادی‌پور، مهدی (1389). مقدمه‌ای بر حقوق و اقتصاد. تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
Introduction to Sociology (2012).    
URL= https://en.wikibooks.org/wiki/Introduction_to_Sociology
Roland, G. (2004). Understanding institutional change: fast-moving and slow-moving institutions. Studies in comparative international development, 38(4), p.109-131.