نظریۀ ارتباطی عارف شبستری در ارتباط درون‌‌فردی و آثار آن در ارتباطات اجتماعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم

10.22081/scs.2023.63669.1143

چکیده

بسیاری از ارتباط‌‌شناسان غرب بر این باورند که ارتباط‌‌ درون‌‌فردی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، مبنای همۀ ارتباط‌های انسانی در اجتماع و زیربنای علم ارتباطات است و دیگر شاخه‌‌های آن یعنی ارتباط میان‌‌فردی و گروهی و جمعی از آن متأثر هستند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. با وجود این اهمیت بنیادین‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، متأسفانه در همان اقلیم علمی غرب نیز توجه چندانی به این مقوله نشده و در کشور ما نیز با وجود داده‌‌های فراوان در منابع اسلامی که ظرفیت گسترده‌‌ای در تبیین این بن‌‌سازۀ مفهومی را در خود نهفته‌‌اند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، کار زیادی در این ساحت انجام نشده است‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. شبستری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، عارف قرن هشتم در منظومۀ گلشن راز‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، در زمینۀ ارتباط درون‌‌فردی و نیز آثار اجتماعی آن اندیشه‌‌هایی نغز پرورده است. پژوهۀ فرارو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، با روش تحلیلی- اسنادی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، نظریۀ ارتباطی ایشان در این ساحت را تبیین و آثار آن در ارتباطات اجتماعی را کاویده است‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. دستاوردهای این پژوهه عبارت‌‌اند از: تبیین «خود» و انواع آن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، محوریت ارتباط درون‌‌فردی (ارتباط با خود) برای انواع ارتباطات اجتماعی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، ابتنای ارتباطات اجتماعی انسان بر اساس ارتباط انسان با نفس ناسوتی یا لاهوتی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، بیان آثار هر کدام از این دو نوع ارتباط در ارتباطات اجتماعی و نیز استخراج مدلی از ارتباط درون‌‌فردی از منظر شبستری‌‌‌‌‌‌‌‌.

کلیدواژه‌ها


  1.  

    قرآن کریم.

    1. ابن‌‌طاووس‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، (1409ق‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌)، على بن موسى‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، إقبال‌‌الأعمال‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، تهران‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: دارالکتب الإسلامیه‌‌‌‌‌‌‌‌.
    2. آمدى‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، عبدالواحد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، (1366ش)‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، تصنیف غررالحکم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، قم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: دفتر تبلیغات‌‌‌‌‌‌‌‌.
    3. برقى‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، احمد‌‌بن‌‌محمد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، (1371ق)‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، المحاسن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، قم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: دارالکتب الإسلامیة‌‌‌‌‌‌‌‌.
    4. برکو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، ری ام و آندرو دی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. ولوین و دارلین آر‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. ولوین‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، (1389ش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌)، مدیریت ارتباطات‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، ترجمه سید محمد اعرابی و داوود ایزدی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، تهران‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: دفتر پژوهش‌‌های فرهنگی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌.
    5. دیلمى‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، حسن‌‌بن‌‌محمد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، (1412ق)‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، إرشادالقلوب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، قم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: الشریف الرضی‌‌‌‌‌‌‌‌.
    6. سعادت‌‌پرور‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، علی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، (1368ش)‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، جمال آفتاب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، تهران‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: موسسه تحقیقاتى و انتشاراتى نور‌‌‌‌‌‌‌‌.
    7. سعادت‌‌پرور‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، علی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، (1385ش)‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، سرالاسراء‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، تهران‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: احیاء کتاب‌‌‌‌‌‌‌‌.
    8. سعادت‌‌پرور‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، علی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، (1386ش)‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، نور هدایت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، تهران‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: احیاء کتاب.
    9. شاه‌‌آبادى‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، محمدعلى‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، (1386ش)‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، رشحات‌‌البحار‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، تهران‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: پژوهشکده فرهنگ واندیشه اسلامى‌‌‌‌‌‌‌‌.
    10. شبسترى‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، محمود‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، (1382ش)‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، گلشن راز‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، کرمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: انتشارات خدمات فرهنگى کرمان‌‌‌‌‌‌‌‌.
    11. صدوق‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، محمدبن‌‌على‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، (1398ق)‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، التوحید‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، قم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: انتشارات اسلامی‌‌‌‌‌‌‌‌.
    12. طباطبایی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، سید محمدحسین و على سعادت‌‌پرور(تقریر و اضافات)‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، (1383ش)‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، رازدل‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، تهران‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: احیاءکتاب‌‌‌‌‌‌‌‌.
    13. طوسى‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، محمدبن‌‌الحسن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، (1411ق)‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، مصباح‌‌المتهجّد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، بیروت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: مؤسسة فقه الشیعة‌‌‌‌‌‌‌‌.
    14. غمامی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، سید محمدعلی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، (1395ش)، تحلیل انتقادی بنیان‌‌های فلسفی نظریه‌‌پردازی ارتباطات از منظر حکمت صدرایی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، دکتری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، راهنما: دکتر حمید پارسانیا و مشاور: دکتر شمس‌‌الله مریجی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، کتابخانۀ دانشگاه باقرالعلومj‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، شماره 1528//الف د 7‌‌‌‌‌‌‌‌.
    15. فرهنگی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، علی‌‌اکبر‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، (1395ش)‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، ارتباطات غیرکلامی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، تهران‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: انتشارات میدانچی‌‌‌‌‌‌‌‌.
    16. فرهنگی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، علی‌اکبر‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، (1374ش)‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، ارتباطات انسانی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، تهران‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: خدمات فرهنگی رسا‌‌‌‌‌‌‌‌.
    17. فیض کاشانى‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، محمدمحسن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، (1406ق)‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، الوافی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، اصفهان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: کتابخانه امام أمیرالمؤمنینj.
    18. کلینى‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، محمد بن‌‌عقوب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، (1407ق)‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، الکافی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، تهران‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: دارالکتب‌‌الإسلامیة‌‌‌‌‌‌‌‌.
    19. ‌مایرز‌‌‌‌‌‌‌‌، گیل‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. ای‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. و میشله تی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. مایرز‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، (1383ش)‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، پویایی ارتباطات انسانی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، مترجم: حوا صابرآملی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، تهران‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: نشر دانشکده صداوسیما‌‌‌‌‌‌‌‌.
    20. مجلسى‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، محمد‌‌باقر‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، (1403ق)‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، بحارالأنوار‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، بیروت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: دارإحیاءالتراث‌‌العربی‌‌‌‌‌‌‌‌.
    21. محسنیان‌‌راد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، مهدی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، (1393ش)‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، ارتباط‌شناسی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، تهران‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌: انتشارات سروش‌‌‌‌‌‌‌‌.
    22. سهیل‌‌سرو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، محمد و مهدی محسنیان راد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، (1399ش)، «مطالعه تطبیقی ارتباط درون‌‌فردی در دیدگاه‌‌های دنا وکیت و فیض کاشانی (مورد بررسی کتاب‌‌های ارتباطات درون‌‌فردی؛ صداها و ذهن‌‌های متفاوت و المحجه‌‌البیضاء)‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌»، دوفصلنامه دین و ارتباطات‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌.
    23. ناصحی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، محسن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، (1399ش)، الگوی هنجاری ارتباط انسانی در اندیشه آیت‌‌ا‌‌‌‌لله جوادی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، راهنما: دکتر فتحی و مشاور: دکتر خان‌محمدی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، کارشناسی ارشد رشته تبلیغ وارتباطات فرهنگی دانشگاه باقرالعلومj، کتابخانه دانشگاه باقرالعلومj‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، شماره 1550//الف کا40‌‌‌‌‌‌‌‌.
    24. Steinberg, Sheila; An Introduction to Communication Studies, JUTA, 2007.
    25. Vocate, Donna R.; Intrapersonal Communication: Different Voices, Different Minds, LEA, New Jersey, 1994.
    26. Alvin Goldberg & John Powers (1978) A course in intrapersonal communication, Communication Education, 27: 2, 169-172.
    27. Barker, Larry L.,Gordon Wiseman, (1966) A Model of Intrapersonal Communication, Journal of Communication, 16, Issue 3, PP. 172-242.