کاربست‌های نظری مؤثر بر شکل‌گیری «برنامۀ قوی» دیوید بلور

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد، گروه علوم اجتماعی اسلامی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، ایران

2 استادیار، گروه علوم اجتماعی اسلامی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، ایران

3 دانشیار، گروه علوم اجتماعی اسلامی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، ایران

10.22081/scs.2023.65052.1193

چکیده

نظریۀ برنامۀ قوی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، نظریه‌ای در حوزۀ جامعه‌شناسی معرفت است. این نظریه در دهۀ 1970 با تکیه بر چهار اصل علیّت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، بی‌طرفی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، تقارن و بازتابی توسط دیوید بلور جامعه‌شناس انگلیسی و از سردمداران اصلی مکتب ادینبورا و با همکاری بری بارنز جامعه‌شناس علم و استیون شیپین مورخ علم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، پایه‌ریزی شد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. «مرتون» با عدم پذیرش جامعه به‌عنوان عاملی علّی در ساخت معرفت علمی و داشتن دیدی کارکردگرایانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، «دوئم» با طرح این ایده که هیچ فرضیه‌ای در فیزیک را نمی‌توان در انزوا آزمایش نمود‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، «اسکینر» با این موضع روان‌شناختی ‌که یک فرد تنها پس از آنکه جامعه پاسخ‌های کلامی را نسبت به رفتار او به‌عنوان منبع محرک متمایز‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، تقویت کند آگاهی ‌‌‌‌‌‌‌‌به‌دست می‌آورد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، «ویتگنشتاین» با رد نظریه زبان‌های خصوصی و بارتلت با دو قانون پیچیدگی و متعارف‌سازی خود‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، از زمینه‌سازان نظری نظریۀ برنامۀ قوی بودند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. برنامۀ قوی با رویکردی طبیعت‌گرایانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، گرایشاتی مارکسیستی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، موضع ضد الهیاتی و ضد خودبنیادی و ضد تجربه‌گرایی در معرفت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، ابعاد معرفتی خود را متعین نموده است‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. مقالۀ پیش رو از پژوهش‌های بنیادین نظری در صدد پاسخ به پرسش‌های ذیل است: نظریۀ برنامۀ قوی متأثر از چه نظریاتی بوده و یا در واکنش به آرای کدام اندیشمندانی شکل گرفته و ابعاد و یا شاخصه‌های معرفتی این نظریه که بیانگر زمینه‌های فکری و رویکردهای نظری بلور است، چیست؟

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. پوپر‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، ک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، (1371ش)‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، آزادی و نظریۀ جهان سه‌گانه (نفی موجبیت کافی نیست)‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، (ا‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. نراقی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، تدوین) کیان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، 2-9‌‌‌‌‌‌‌‌.
  2. جاوید‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، م‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، (1391ش)‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، روش تحقیق در علم حقوق‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، تهران: مخاطب‌‌‌‌‌‌‌‌.
  3. زیباکلام‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، س‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، (1384ش)‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، معرفت‌شناسی اجتماعی؛ طرح و نقد مکتب ادینبورا‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، تهران: سمت‌‌‌‌‌‌‌‌.
  4. شهریاری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، ش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، (1395ش)‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، نقش عوامل اجتماعی در معرفت ریاضی و منطقی؛ بر مبنای دیدگاه‌های مکتب ادینبورا‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، منطق‌پژوهی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، 73-102‌‌‌‌‌‌‌‌.
  5. عبدالله‌زاده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، م‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، (1392ش)‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، مراحل پنجگانۀ ‌شکل‌گیری فلسفۀ علم در قرن بیستم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، فلسفه علم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، 35-56‌‌‌‌‌‌‌‌.
  6. علوی‌نیا‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، س‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، (1381ش)‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، افلاطون‌گرایی در فلسفه ریاضیات‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، شناخت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، 105-126‌‌‌‌‌‌‌‌.
  7. کنوبلاخ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، ه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، (1390ش)‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، مبانی جامعه‌شناسی معرفت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، (ک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. راسخ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، مترجم) تهران: نشر نی‌‌‌‌‌‌‌‌.
  8. گلور‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، د‌‌‌‌‌‌‌‌.، استرابریج‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، ش‌‌‌‌‌‌‌‌. و توکل‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، م.‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، (1383ش)‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، جامعه‌شناسی معرفت و علم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، (ش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، بهیان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، ح‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، حاجی‌حیدری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، ج‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، محمدی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، م‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، مهدی‌زاده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، و ح‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، ملک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، مترجم) تهران: سمت‌‌‌‌‌‌‌‌.
  9. Barnes, B‌‌‌‌‌‌‌‌., Bloor, D‌‌‌‌‌‌‌‌. & Henry, J‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. (1996)‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. Scientific Knowledge: A Sociological Analysis‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. Chicago: The university of Chicago Press‌‌‌‌‌‌‌‌.
  10. Bloor, D‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. (1973)‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. WITTGENSTEIN AND MANNHEIM ON THE SOCIOLOGY OF MATHEMATICS‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. Studies in History and Philosophy of Science, 173-191‌‌‌‌‌‌‌‌.
  11. Bloor, D‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. (1974)‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. POPPER'S MYSTIFICATION OF OBJECTIVE KNOWLEDGE‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. Science Studies, 65-76‌‌‌‌‌‌‌‌.
  12. Bloor, D‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. (1983)‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. Wittgenstein: A social theory of knowledge‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. London: Macmillan‌‌‌‌‌‌‌‌.
  13. Bloor, D‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. (1991)‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. Knowledge and Social Imagery‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. London: The University of chicago Press‌‌‌‌‌‌‌‌.
  14. Bloor, D‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. (1994)‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. What Can the Sociologist of Knowledge Say About 2+2=4? In P‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. Ernest, Mathematics, Education and Philosophy: An International Perspective (pp‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. 21-32)‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. London‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. Washington, D‌‌‌‌‌‌‌‌. C‌‌‌‌‌‌‌‌.: The Falmer Press‌‌‌‌‌‌‌‌.
  15. Bloor, D‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. (1997 b)‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. Wittgenstein, Rules and Institutions‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. London: Routledge‌‌‌‌‌‌‌‌.
  16. Bloor, D‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. (2004 a)‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. Sociology of Scientific Knowledge‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. In J‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. Wolenski, I‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. Niiniluoto & M‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. Sintonen, Handbook of Epistemology (pp‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. 919-962)‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. Norwell: Kluwer Academic Publishers‌‌‌‌‌‌‌‌.
  17. Bloor, D‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. (2007, February 12)‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. Interview with David Bloor‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. (F‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. Briatee, Interviewer)
  18. Latour, B‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. (1999)‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. For David Bloor‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌... and Beyond: A Reply to David Bloor's "Anti-Latour"‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. Studies in History and Philosophy of Science, 113-129‌‌‌‌‌‌‌‌.
  19. Merton, R‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. (1975)‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. Social Theory and Social Structure‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌. New York: The Free press‌‌‌‌‌‌‌‌.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار