فرهنگ اسلامی مراکز علمی نیروهای مسلّح در منظومۀ فکری مقام معظم رهبری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه مدیریت راهبردی فرهنگی، دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی، تهران، ایران

2 دانشگاه جامع امام حسین(ع)، تهران، ایران.

3 استادیار، دانشگاه فرماندهی و ستاد آجا، تهران، ایران

4 دانشیار، دانشگاه جامع امام حسین(ع)، تهران، ایران

10.22081/scs.2024.68482.1306

چکیده

هدف تحقیق حاضر شناسایی و صورت‌بندی نظری فرهنگ علمی تراز مراکز علمی نیروهای مسلّح بوده است. فرهنگ وقتی با مرکز علمی و نهاد علم در ساحت‌های تولید، توزیع و مصرف آن پیوند برقرار می‌کند، اقتضائاتی می‌یابد. بازشناسی و توجه به همین اقتضائات، می‌تواند تلاش‌های فرهنگی را پربار و اثربخش نماید. فرهنگ، در پیوند با مراکز علمی نیروهای مسلّح نیز از چنین اقتضائاتی برخوردار است. این اقتضائات در آثار مقام معظم رهبری به دلیل شخصیت حقیقی و حقوقی ایشان، بیش از دیگران، پردازش و باغبانی شده است. در این تحقیق، جهت شناسایی و صورت‌بندی نظری «فرهنگ اسلامی مراکز علمی نیروهای مسلح» در آثار مقام معظم رهبری با روش تحلیل مضمون 393 اثر منتشرشده از ایشان در قالب بیانات، پیام‌ها، یادداشت و احکام انتصاب مرتبط با نیروهای مسلّح جمهوری اسلامی ایران، شناسایی، فهرست‌بندی و در چند نوبت مطالعه شد. کدگذاری در سه نوبت انجام و 309 کد در قالب 11 مضمون سازمان‌دهنده (شامل نیّت‌های علمی، سیاست‌گذاری فرهنگی، چشم‌اندازها و افق‌های علمی، پیشران‌های علمی، سرمشق ‌بودن دین و ایمان، بازمهندسی نظام آموزشی و...) دسته‌بندی و در مضمونی فراگیر با عنوان «فرهنگ اسلامی مراکز علمی نیروهای مسلّح» صورت‌بندی نهایی شدند. بررسی مفاهیم و مضامین تحقیق نشان می‌دهد که فرهنگ اسلامی تراز نیروهای مسلّح در آثار مقام معظم رهبری منظومه‌ای هدفمند و چندوجهی را تشکیل می‌دهد که می‌تواند جهت‌بخش برنامه‌ها و فعالیت‌های فرهنگی در سطح نیروهای مسلّح باشد. همچنین این فرهنگ با توجه به تجربه‌ عملکردی موفقی که در نیروهای مسلّح داشته، می‌تواند الگویی برای دیگر مراکز علمی کشور فراهم نماید، تا با بهره‌گیری از آن، رشد علمی خود را بهبود بخشند.

کلیدواژه‌ها


ابن‌جماعه، بدرالدین (1388). آموزش‌نامه: فرهنگ فرادهی و فراگیری در اسلام. تدوین محمدحسین ساکت. تهران: نشر نی.
افروغ، عماد (1395). ارزیابی انتقادی نهاد علم در ایران. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
اکبریان، رضا (1381). سازگاری و ناسازگاری علم دین. تهران: موسسه توسعه و پژوهش ایران.
باقرزاده، اصغر (1397). تبیین مبانی و اصول مدیریت راهبردی دانش مبتنی بر آموزه‌های دین مبین اسلام. رساله دکتری. تهران: دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی.
برزگر، پیام (1398). معماری علم، فناوری و نوآوری جمهوری اسلامی ایران بهمنظور دستیابی به مرجعیت علمی در افق 1440. تهران: دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی.
پیروزمند، علیرضا (1386). نقش دین در مهندسی فرهنگی کشور. در: مجموعه مقالات اولین همایش مهندسی فرهنگی کشور. تهران: دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی، ج1، ص108-90.
خسروپناه، عبدالحسین (1395). راه‌حل‌های تعارض علم و دین. خبر آنلاین. قابل دسترس در:
https://www.khabaronline.ir/news/572984/
داوری اردکانی، رضا (1397). شرایط اخلاقی و تاریخی پیشرفت علم. نامه فرهنگستان علوم. قابل دسترس در:
https://www.khabaronline.ir/news/1277025
سازمان عقیدتی سیاسی آجا (معاونت ط ب ب). (1401). راهبردهای فرهنگی ارتش جمهوری اسلامی ایران. تهران: انتشارات سازمان عقیدتی سیاسی ارتش.
شافریتز، جی.ام.؛ کریستوفرپی، بریک (1390). سیاستگذاری عمومی در ایالات متحده آمریکا. تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
عابدی جعفری، حسن؛ تسلیمی، محمدسعید؛ فقیهی، ابوالحسن؛ شیخ‌زاده، محمد (1390). تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی. اندیشه مدیریت راهبردی، شماره2(10)، ص151-198.
عاملی(شهید ثانی)، زین‌الدین بن علی (1379). منیه المرید فی آداب المفید و الستفید. ترجمه سید محمدباقر حجتی. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلام.
عباسی تقی دیزج، رسول (1398). تحلیل تطبیقی- کیفی عوامل موثر بر تولید علم در سطح کلان. جامعه‌شناسی کاربردی، شماره 73، ص122-105.
عیوضی، محمد (1383). نقش دین در فرهنگ‌سازی توسعه علمی. قبسات، شماره 34، ص47-19.
غروی نائینی، نهله؛ مصطفوی‌فرد، حامد؛ مصطفوی‌فرد، زهرا (1391). ارتقای فرهنگ علم‌ورزی در دانشگاه اسلامی؛ راهکارها، افت‌ها و موانع. فرهنگ در دانشگاه اسلامی،(2)2، ص278-257.
فضل‌الهی، سیف‌اله؛ ملکی توانا، منصوره (1390). راهکارهاى برون‌رفت از موانع فرهنگى تولید علم در دانشگاه‌ها. معرفت20(171)، ص124-111.
قانعی‌راد، محمدامین؛ ملکی، امیر؛ محمدی، زهرا (1392). تحول فرهنگی در علم: از علم دانشگاهی تا علم پسادانشگاهی. تحقیقات فرهنگی ایران، 6(24)، ص59-31.
کمالی، یحیی (1397). روش‌شناسی تحلیل مضمون و کاربرد آن در مطالعات سیاستگذاری عمومی. سیاستگذاری عمومی، 4(2)، ص189-208.
موحد، مجید؛ حمیدی‌زاده، احسان (1388). علم و دین در آرای علوم اجتماعی: از تعارض تا تعامل. اندیشه دینی، (11)32، ص74-43.
موسی‌پور، نعمت‌الله (1392). سبک زندگی آموزش‌گران علوم انسانی در محیط‌های دانشگاهی ایران: از آرمان‌های دینی تا واقعیت‌های سازمانی. مطالعات میان رشته‌ای در علوم انسانی، 5(20)، ص1-32.
نقشه مهندسی فرهنگی کشور (1392). تهران: روزنامه رسمی.
هراتی، خلیل (1376). پیشرفت علمی و فرهنگ علمی. رهیافت، شماره 15، ص91-86.
Scheler, M. (2012). Problems of a Sociology of Knowledge. Trans.M. Frings. Routledge.
Smith, K. (2002). What is the ‘Knowledge Economy’? Knowledge Intensity and Distributed Knowledge Bases. United Nations University, Institute for New Technologies.