بازنمایی روحانیت در اینستاگرام و نسبت آن با طلبه تراز انقلاب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد، توسعه و تبلیغ فرهنگ دینی، دانشگاه معارف اسلامی، قم، ایران

2 استادیار،گروه ارتباطات و تبلیغ فرهنگی، دانشگاه معارف اسلامی، قم، ایران

3 استادیار، دانشگاه شهید محلاتی، قم، ایران.

10.22034/scs.2025.68440.1305

چکیده

اینستاگرام ازجمله شبکه‌‌های اجتماعی محبوب در میان ایرانی‌‌ها است. فراوانی حضور کاربران از اقشار مختلف مردم و گسترش این شبکه اجتماعی موجب شده تا طلاب و روحانیون نیز در آن فعالیت نمایند. جایگاه رفیع روحانیت نزد مردم سبب شده تا گروه‌‌های معاند با نظام جمهوری اسلامی، در اینستاگرام نیز درصدد عیب‌‌جویی و انتقاد به حضور طلاب و روحانیون برآیند. بنابراین، ضروری است نحوۀ بازنمایی روحانیت مورد پژوهش قرار گیرد. پژوهش حاضر با روش تحقیق کیفی مبتنی بر نشانه‌شناسی، به بررسی صفحات 20 نفر از کاربران فعال در اینستاگرام پرداخته است که از درون و یا بیرون از صنف روحانیت، این قشر را مورد بازنمایی قرار داده‌‌اند. شش شاخص بهره‌‌برداری شده در این پژوهش برای طلبه تراز انقلاب اسلامی شامل پایبندی به مبانی و ارز‌ش‌های اساسی انقلاب اسلامی، همت بلند برای رسیدن به آرمان‌ها و منصرف نشدن از هدف‌های بزرگ، پایبندی به استقلال همه‌جانبه کشور، حساسیت در برابر دشمن، تقوای دینی- سیاسی و نیز حفظ روحیه انقلابی است. نتایج یافته‌های تحقیق گویای آن است که با وجود قرابت بازنمایی روحانیت در اینستاگرام به شاخص‌های طلبه تراز انقلاب اسلامی، اما هنوز این بازنمایی در تطابق کامل با آن شاخص‌‌ها نیست. روحانیت اینستاگرامی فعال در زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی بهتر از روحانیون فعال در زمینه‌‌های سیاسی به ارائه محتوا می‌‌پردازند.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم.
بارت، رولان (1386). اسطوره، امروز. ترجمه شیرین دخت دقیقیان. تهران: نشر مرکز.
بارت، رولان (1399). مبانی نشانه‌‌شناسی. ترجمه صادق رشیدی و فرزانه دوستی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
بیرنه، آنه او؛ سیلورمن، هیو جی؛ هابلند، درو ای؛ کلی، آلینا؛ وردیکیو، ماسیمو؛ آیلسورث، گری‌‌ای؛ برگو، بتینا (1398). و آنگاه معنا زاده شد؛ بازنمایی، شبیهسازی، سوژه. ترجمه امیر رضائی‌‌پناه، سمیه شوکتی مقرب، عارف مسعودی، محمدرضا تاجیک. تهران: انتشارات تمدن علمی.
خامنه‌ای، سید علی (14/03/1395). بیانات به مناسبت بیست و هفتمین سالگرد رحلت امام خمینی. قابل دسترس در:                                      https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=33258
خمینی، سید روح‌الله (1389). صحیفه امام. تهران: عروج، ج 1، 9، 18 و 21.
دانسی، مارسل (1396). فهم نشانه‌شناسی رسانه‌ها. ترجمه گودرز میرانی و بهزاد دوران. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
ساروخانی، باقر (1401). جامعه‌‌شناسی ارتباطات. تهران: اطلاعات.
کاظمی قهفرخی، سید محمد (1400). گونه‌شناسی طلاب کنشگر در شبکه اجتماعی اینستاگرام. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
کاظمی، سید محمد؛ مولایی آرانی، مهدی؛ قلی‌‌پو بهرام‌‌آبادی، زهرا (1398). گونه‌‌شناسی بازنمایی خودهای روحانیت در شبکه اجتماعی اینستاگرام؛ ظرفیت‌‌ها و چالش‌‌ها. دین و سیاست فرهنگی، 6(2)، ص127-159.
گیویان، عبدالله؛ سروی‌زرگر، محمد (1388). بازنمایی ایران در سینمای هالیوود. تحقیقات فرهنگی، 2(8)، ص147-177.
محمدپور، احمد (1400). ضد روش: زمینه‌های فلسفی و رویه‌های عملی در روش‌شناسی کیفی. تهران: لوگوس.
مطهری، مرتضی (1380). خاتمیت. تهران: نشر صدرا.
مهدی‌‌زاده، سید محمد (1387). رسانه‌ها و بازنمایی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دفتر مطالعات توسعه و رسانه‌ها.
مؤمنی، علی؛ بیچرانلو، عبدالله (1402). شهره بر مناره؛ مطالعۀ انتقادی فعالیت روحانیون خرده سلبریتی در اینستاگرام. تهران: پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی.
هلالیان، سعید (1397). طلبه انقلابی. قم: شهید کاظمی.
یعقوبی، عبدالرسول (1391). معناشناسی واژه روحانیت. معرفت فرهنگی اجتماعی، 3(4)، ص5-20.
Boyd, D. & Ellison, N. (2007). Social Network Sites: Definition, History and Scholarship. Journal of Computer Mediated Communication,13(1), p. 210-230.
Denzin, N. & Lincoln, Y. (1998). Collecting and Interpreting Qualitative Material. London: Sage Publications Ltd.