از واگرایی تا همگرایی دین و فرهنگ: تحلیلی بر کتاب «جهل مقدس» اثر الیویه روی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری، گروه جامعه‌شناسی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، ایران

2 استادیار، گروه جامعه‌شناسی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، ایران

3 دکتری، گروه مدیریت دولتی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، ایران

10.22034/scs.2025.69783.1346

چکیده

هدف پژوهش حاضر تحلیلی بر کتاب «جهل مقدس: زمان دین بدون فرهنگ» نوشته الیویه روی، و بیان نقاط قوت و ضعف آن است. این پژوهش با استفاده از روش تحلیلی- اسنادی، ساختار و محتوای این اثر را از منظر ارتباط دین و فرهنگ و واگرایی یا همگرایی این دو جریان مهم مورد واکاوی و نقد قرار داده است. ایده کلیدی این اثر، تاکید بر نقش جهانی شدن و سکولاریزاسیون به عنوان عوامل جدایی دین از فرهنگ است. خروجی همگرایی دین و فرهنگ، تقویت جنبه‌های عام فرهنگی دین است و خروجی واگرایی میان نشانه‌های فرهنگی و نشانه‌های دینی، ظهور جهل مقدس و افزایش نوکیشی و اشکال متعددی از جنبش‌های دینی است. نویسنده این اثر، علی‌رغم ذکر شواهد متعدد و تلاش برای توجیه آنها، در تشخیص و تبیین رابطه دین و فرهنگ و مصادیق آن، به خطا رفته و پیشنهاد همگرایی دین و فرهنگ را مطرح نموده که با شواهد و مستندات تاریخی از گذشته تاکنون، حداقل در مورد دین اسلام، در تناقض است. همچنین تفسیر نویسنده از بنیادگرایی اسلامی، تصویری مبهم و نارسا و متضمّن توجیهی نادرست از هویت سیاسی اسلام در دوران معاصر است.

کلیدواژه‌ها


برگر، پیتر (1396). سایبان مقدس: عناصر نظریه جامعه‌شناختی دین. ترجمه ابوالفضل مرشدی. تهران: نشر ثالث.
حمیدیه، بهزاد (1386). معنویت‌گرایی‌های نوین از سه دیدگاه جهانی شدن، شرقی شدن، سکولاریزاسیون. کتاب نقد، شماره 45، ص17-56.
داعی‌نژاد، سید محمد (1382). دین‌پژوهى (سکولاریسم). صباح، شماره 7-8.
روآ (روی)، الیویه (1398). جهل مقدس: زمان دین بدون فرهنگ. ترجمه عبدالله ناصری‌طاهری و سمیه ‌سادات طباطبایی. تهران: نشر مروارید.
صالحی نجف‌آبادی، عباس؛ رضایی، علیرضا (1388). مبانی جنبش‌های اسلام‌گرایانه: نظریات و دیدگاه‌ها. مطالعات سیاسی، 2(5).
فاضلی، مهسا (1384). مواجهه قرآن با فرهنگ‏هاى عصر نزول. پژوهش‌های قرآنی، شماره 42-43.
قطب، سید (1378). نشانه‌های راه. ترجمه محمود محمودی. تهران: نشر احسان.
گیدنز، آنتونی (1382). فراسوی چپ و راست. ترجمه محسن ثلاثی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
لطفی پور ساعدی، کاظم (1371). درآمدی به سخن‌کاوی. زبانشناسی، 9(1)، ص9-39.
مطهری، مرتضی (1371). نظام حقوق زن در اسلام. تهران: نشر صدرا.
موحد، مجید (1392). رویکردی جامعه‌شناختی به فرآیند سکولاریزاسیون در عصر جهانی شدن. در: جهانی شدن و دین: جستارهای پژوهشگران ایرانی در کنگره دین‌پژوهان کشور. محمدجواد صاحبی. قم: بوستان کتاب.
نوروزی، محمدجواد (1388). نشان‌واره‌های سکولاریزاسیون (عرفی شدن). حکومت اسلامی، شماره 1، ص99-131.
ویلسون، برایان (1377). دین اینجا و آنجا. ترجمه مجید محمدى. تهران: نشر قطره.
Amir-Moazami, S. & Salvatore, A. (2003). Gender, Generation, and the Reform of Tradition: From Muslim Majority Societies to Western Europe. In: Muslim Networks: Transnational Communities in and across Europe, edited by S. Allievi & J.S. Nielsen. Leiden: Brill,
p. 52-77.
Campbell, H. (2010). When Religion Meets New Media. New York: Routledge.
Casanova, J. (1994). Public Religions in the Modern World. Chicago: University of Chicago Press.
Doyle, D.M. (2012). The Concept of Inculturation in Roman Catholicism: A Theological Consideration, U.S. Catholic Historian. The Catholic University of America Press, 30(1),
p. 1-13.
Featherstone, M. & et al. (1995). Global modernities. London: Sage.
Freedman, L.P. (1996). The Challenge of Fundamentalisms. Reproductive Health Matters 4(8), p. 55–69.
Friedman, T. (1994). Cultural identity and global Process. London: SAGE.
Hoover, S.M. (2002). Religion in the Media Age. Expository Times, 113(9), p. 300-305.
Mandaville, P. & Karim, H. (2003). Communication and Diasporic Islam: A Virtual Ummah? In: Communication and Diasporic Islam, edited by P. Mandaville & K. Karim. London: Routledge, p. 135-147.
Missio, R. (1990). On the Permanent Validity of the Church’s Missionary Mandate. Vatican: Libreria Editrice Vaticana.
URL= http://www.vatican.va/content/john-paul-ii/en/encyclicals/documents/hf_jp-ii_enc_07121990_redemptoris-missio.html (accessed on 2 December 2019).
Razaghi, M., Chavoshian, H., Ebadollahi Chanzanagh, H. & Rabiei, K. (2020). Religious fundamentalism, individuality, and collective identity: A case study of two student organizations in Iran. Critical Research on Religion, 8(1), p. 3-24.
Salzano, M. (2003). Globalization of the Italian School of Public Finance. University of Salemo.