نافرمانی مدنی و خشونت قدسی؛ پیشران استحاله مدنی جمهوری اسلامی ایران و راهکارهای مقابله با آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه علوم سیاسی، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، قم، ایران

2 دانشجوی دکتری، گروه علوم سیاسی، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی، قم، ایران و عضو پیوسته انجمن مطالعات اجتماعی حوزه

10.22081/scs.2025.67671.1284

چکیده

جمهوری اسلامی‌ با کشیدن خط بطلان بر انباشت تئوری‌های علمی ‌و تجارب عملی عقلانیت سکولار، از همان ابتدا، روزشمار بحران‌سازی بر صفحات تقویم حیاتش نقش بست. اما تعامل سیاسی ـ امنیتی و تمرکز بر سطح رویین این بحران‌ها و نپرداختن به ریشه‌ها و راهکارهای مقابله با آن، مدام امنیت ملی را تهدید می‌نماید. اکنون سؤال اساسی این است که فرامتن جامعه‌شناختی و زیربنای نظری پروژۀ بحران‌‌سازی اجتماعی و استحالۀ مدنی جمهوری اسلام ایران چیست؟ پژوهش حاضر در پاسخ به این سؤال، با روش توصیفی و اکتشافی به واکاوی «نافرمانی مدنی» و «خشونت قدسی» به عنوان پیشران «استحالۀ مدنی جمهوری اسلامی‌ ایران» پرداخته و سپس به تبیین مهم‌ترین راهکارهای نظری و عملی مقابله با آن همچون «واکاوی علمی ‌و آینده‌پژوهی بحران‌های اجتماعی» و همچنین «کارآمدسازی الگوی نظم مدنی و پیوند عقلانیت پایه با واقعیات زندگی مردم» تمرکز دارد.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم.
قانون اساسی جمهوری اسلامی‌ایران.
آقابخشی، علی؛ افشاری، مینو، (1383). فرهنگ علوم سیاسی. تهران: مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران، ویرایش ششم.
اثنی عشری، شهراد (1386). از دولت اصلاحی تا دولت اسلامی. تهران: مؤسسه انتشارات عطایی.
افروغ، عماد (04/07/1401). گفت‌وگو با خبرگزاری جمهوری اسلامی. قابل دسترس در:
برژینسکی، زبیگنیو (1386). انتخاب: سلطه یا رهبری. ترجمه امیرحسین نوروزی. تهران: نشر نی.
بشیریه، حسین (1381). اندیشه‌های سیاسی در قرن بیستم. تهران: سمت.
بشیریه، حسین (1399). جامعه‌شناسی سیاسی: نقش نیروهای اجتماعی در زندگی سیاسی. تهران: نشر نی، چاپ بیست و هشتم.
بنیامین، والتر (1392). بنیامین و نقد خشونت. در: قانون و خشونت (گزیده مقالات)، ترجمه امیر هوشنگ افتخاری‌راد. تهران: رخداد نو، چاپ سوم.
بیات، آصف (1390). زندگی همچون سیاست: چگونه مردم عادی خاورمیانه را تغییر می‌دهند؟ ترجمه فاطمه صادقی. کتابخانه الکترونیکی امین.
بیات، آصف (1401). سیاست‌های خیابانی: جنبش تهیدستان در ایران. ترجمه سید اسدالله نبوی چاشمی. تهران: نشر شیرازه کتاب ما، چاپ هشتم.
پرکان، حسین (6/12/1401). روشنفکر غوغاسالار؛ نقدی بر مواضع عجیب اسلاوی ژیژک پیرامون وقایع اخیر ایران. روزنامه ایران، شماره 8136، ص 20.
تاجیک، محمدرضا (10/08/1401). مصاحبه. روزنامه شرق، شماره 4426.
ثورو، دیوید هنری (1393). نافرمانی مدنی. ترجمه غلامعلی کشانی. تهران: نشر قطره، چاپ ششم.
جهانبگلو، رامین (1387). زمانی برای انسانیت بشر. تهران: نشر نی.
خامنه‌ای، سید علی (03/11/1400). بیانات در دیدار مداحان اهل‌بیت‰. قابل دسترس در:
خامنه‌ای، سید علی (11/10/1369). بیانات در دیدار اعضاى شوراى هماهنگى تبلیغات اسلامى و مسئولان ستاد برگزارى دهه‌ فجر انقلاب اسلامى. قابل دسترس در:                                      https://khl.ink/f/2401
خامنه‌ای، سید علی (14/03/1399). سخنرانی تلویزیونی به مناسبت سی‌ویکمین سالگرد رحلت امام خمینی. قابل دسترس در:                                                                    https://khl.ink/f/45814
خامنه‌ای، سید علی (20/07/1394). دیدار مسئولان و مدیران رسانه ملی و اعضاء شورای نظارت بر صدا و سیما. قابل دسترس در:                                                                   https://tn.ai/886211
خامنه‌ای، سید علی (25/04/1368). حکم انتصاب نماینده‌ ولی‌فقیه در استان خوزستان. قابل دسترس در:
خمینی، سید روح‌الله (1378). صحیفه نور. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ج4.
دی تور، جیمز (1378). آینده‌پژوهی به عنوان دانشی کاربردی. ترجمه احمد ابراهیمی‌و عقیل ملکی‌فر. رهیافت، شماره 20.
رجبی، پرویز (1386). جامعه‌شناسی مهاجرت؛ سفرنامه اونور آب. تهران: نشر اختران.
ژیژک، اسلاوی (1389). خشونت؛ پنج نگاه زیرچشمی. ترجمه علی پاکنهاد. تهران: نشر نی.
ژیژک، اسلاوی (1401). زن، زندگی، آزادی و چپ. Criterio.hn ، شماره 25، ص1.
شارپ، جین (1372). از دیکتاتوری تا دموکراسی؛ چارچوبی نظری برای کسب آزادی. ترجمه انجمن بدون مرز، بی‌نا.
شارپ، جین (1386). جامعه مدنی، مبارزه مدنی. ترجمه مهدی کلانترزاده. تهران: نشر روشنگران و مطالعات زنان.
شارپ، جین (1389). قدرت نرم و عدم خشونت. ترجمه سید رضا مرزانی. تهران: دانشگاه امام صادق†.
صدری، احمد (1385). آخرالزمانی در همین نزدیکی. تهران: نشر کویر.
طباطبائی یزدی، سید محمدکاظم (1430ق). العروة الوثقی و التعلیقات علیها. قم: مؤسسه السبطین العالمیه، ج2.
عبداله خانی، علی (1385). رویکردها و طرح‌های آمریکایی درباره ایران. تهران: مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر.
فراتی، عبدالوهاب (1388). تداوم یا استحالۀ انقلاب اسلامی. مطالعات انقلاب اسلامی، شماره 18، ص 81-96.
قاسمی، وحید؛ محمدی، نریمان (1396). خشونت، متن و برساخت «دیگری»: بازنمایی خشونت در متون فکری بنیادگرایی مذهبی. مطالعات سیاسی جهان اسلام، شماره 22، ص 93-116.
کاخ سفید (1385). استراتژی امنیت ملی آمریکا در سال 2006. ترجمه عباس کاردان. تهران: انتشارات مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر.
گاندی، مهاتما (1361). همه مردم برابرند. ترجمه محمد تفضلی. نشر امیرکبیر، چاپ ششم.
گر، تد رابرت (1394). چرا انسان‌ها شورش می‌کنند؟ ترجمه علی مرشدی‌زاده. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی، چاپ چهارم.
محب علی، مهسا (1387). نگران نباش. تهران: نشر چشمه.
محمدی، منوچهر (1394). مدیریت بحران در جمهوری اسلامی‌ایران؛ بحران‌های سیاسی ـ اجتماعی. قم: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها، نشر معارف.
موسوی‌نیا، سید رحیم و همکاران (1399). روان زخم و پیامدهای آن با تأکید بر دیدگاه اسلاوی ژیژک. نقد و نظریه ادبی، 5(10)، ص 231-250.
مولانا، حمید (1382). جامعه مدنی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
مهدوی‌زادگان، داوود (1380). عادی‌سازی جنبش‌های مردمی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
میشو، ایو (1381). خشونت دست‌آموز. ترجمه بابک سید حسینی. تهران: کتابخانه تخصصی وزارت خارجه، مرکز چاپ و انتشارات.
Rawls, J. (1975). Theorie der Gerechtigkeit. Frankfurt/M.
Milani, A., Mcfaul, M. & Diamond, L. (2006). Beyond Incrernertalism: A new Strategy for Dealing with Iran. The Hoover Institute.