تأثیر سابقه مذهبی بر نگرش به دین در بحران کرونا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، ایران

2 دانشیار، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، ایران و عضو پیوسته انجمن مطالعات اجتماعی حوزه

3 کارشناسی ارشد، مؤسسه اخلاق و تربیت، قم، ایران

10.22081/scs.2025.66822.1245

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر سابقه مذهبی بر نگرش به دین در بحران کرونا بود. روش پژوهش توصیفی ـ تحلیلی از نوع همبستگی است. جامعه آماری مورد مطالعه افراد درگیر بحران کرونا در ایران بوده و نمونه آماری به صورت دردسترس انتخاب شده است. با توجه به نبود پرسشنامه سنجش نگرش به دین در حوزه باور، احساس و رفتار، از پرسشنامه محقق‌ساخته دارای 17 گویه استفاده شد. داده‌ها با نرم‌افزار SPSS تحلیل شدند. یافته‌ها حاکی از آن است که سابقه مذهبی بر نگرش به دین در سه حوزه باورها، احساسات و رفتارها در بحران کرونا تأثیرگذار بوده است. بیشترین اثرگذاری سابقه مذهبی بر نگرش به دین در بحران کرونا، در حوزه احساس 404. و کمترین در حوزه رفتار 267. بوده ‌است. همچنین همبستگی نگرش در حوزه باور 395. تقریباً برابر با افزایش نگرش بوده ‌است. این یافته بدین معناست که تأثیرپذیری افزایشی رفتار به میزان افزایش باورها و احساسات نیست.

کلیدواژه‌ها


آذربایجانی، مسعود (۱۳۹۳). تهیه و ساخت آزمون جهتگیری مذهبی با تکیه بر اسلام. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
آذربایجانی، مسعود (۱۳۹۰). روان‌شناسی دین از دیدگاه ویلیام جیمز. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
آرگیل، مایکل (1395). روان‌شناسی و دین. ترجمه سجاد دهقان‌زاده. تهران: انتشارات پارسه.
الیس، آلبرت؛ مک لارن، کاترین (1392). رفتاردرمانی عقلانی هیجانی (راهنمای درمانگر). ترجمه مهرداد فیروزبخت. تهران: روان‌شناسی و هنر.
تاج‌بخش، غلامرضا (۱۳۹۹). واکاوی سبک نوین زندگی در عصر پساکرونا. مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، 10(35)، ص۳۴۰-۳۶۰.
تاج‌بخش، غلامرضا (۱۴۰۰). تحلیل داده‌بنیاد احساس ناامنی زنان در پاندمی کرونا. مطالعات زن و خانواده، 9(1)، ص۱۵۵-۱۸۱.
جان بزرگی، مسعود (۱۳۹۵ الف). درمان چندبُعدی معنوی: امکان تبیین پدیده‌های روانی (سلامتی و اختلال) با سازه‌های معنوی شخصیت براساس منابع دینی. روان‌شناسی بالینی و شخصیت، 14(2)، ص۱۷۳-۱۸۹.
جان بزرگی، مسعود (1395 ب). روان درمانگری چندبُعدی معنوی: فعال‌سازی عمل معنوی و اثربخشی آن بر مشکلات روان‌شناختی مراجعان مضطرب. پژوهشنامه روان‌شناسی اسلامی، 2(3)، ص 8-39.
جان‌بزرگی، مسعود (۱۳۹۸). درمان چندبُعدی معنوی: یک رویکرد خداسو برای مشاوره و روان درمانگری. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
حسن‌زاده، رمضان (1390). روشهای تحقیق در علوم رفتاری. تهران: ساوالان.
حسینی بیدختی، محمدحسن؛ رحیمی، عبداله (1400). نقش معنویت خداسو در گرایش به دین در بحران (در دوران کرونا) و پایداری یا فروریزش گرایش در پسابحران، براساس آیات قرآن کریم. در: دومین کنفرانس دین، معنویت و کیفیت زندگی. جامعة المصطفی العالمیه.
دادستان، پریرخ؛ منصور، محمود (۱۴۰۰). روانشناسی ژنتیک(2)، از روان تحلیلگری تا رفتارشناسی. تهران: رشد.
دلاور، علی (۱۳۹۱). مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی. تهران: رشد.
دورانت، ویل (1398). لذات فلسفه. ترجمه عباس زریاب خویی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
رفیعی شفیق، میترا؛ رجایی، علیرضا؛ جان بزرگی، مسعود (1401). تأثیر آموزش گروهی روان درمانگری چندبُعدی معنوی بر نشانگان استرس بیماران مبتلا به دیابت نوع دو. سلامت اجتماعی، 9(2)، ص 13-22.
روحانی، مرتضی؛ جان‌بزرگی، مسعود؛ احدی، حسن؛ بلیاد، محمدرضا (۱۳۹۸). اثربخشی الگوی کوتاه‌مدت درمانگری چندبُعدی معنوی (SMP) بر افزایش بهزیستی روان‌شناختی مبتلایان به نشانگان افسردگی. پژوهشهای کاربردی روانشناختی (روان‌شناسی و علوم تربیتی)، 10(3)، ص45-27.
سالاری‌فر، محمدرضا؛ آذربایجانی، مسعود؛ کاویانی، محمد (1393). روان‌شناسی اجتماعی با نگرش به منابع اسلامی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه؛ تهران: سمت.
شریعتی، علی (1388). تاریخ و شناخت ادیان. تهران: شرکت سهامی انتشار.
شهابی‌زاده، فاطمه؛ ولی‌اله، فرزاد (1392). ارتباط دلبستگی ادراک شده دوران کودکی با مقابله مذهبی در بحران، با میانجی‌گری دلبستگی به خدا. پژوهشهای روانشناختی، 16(1)، ص84-106.
شیردل، الهام؛ حامی کارگر، فاطمه؛ حاکمی، محسن (۱۳۹۹). احساسات دینی و سازگاری خانواده با بحران کووید 19: مطالعۀ پدیدارشناسانه در استان سیستان و بلوچستان. مطالعات اجتماعی ایران، 14(4)، ص 159-183.
فروید، زیگموند (1392). آینده یک پندار. ترجمه هاشم رضی. تهران: آسیا.
فصیحی، امان‌الله (1389). تحلیل کارکردهای دین در جامعه سنّتی و مدرن. قم: انتشارات پژوهشکده باقرالعلوم†.
فلاح، محمدمهدی (۱۳۹۹). بحران کرونا: بستری برای بازنگری در مسئلۀ علم و دین از منظر دین عامیانه. جستارهای فلسفۀ دین، 9(1)، ص۵۷-۷۵.
مطلبی، مسعود؛ صالح، محمدمهدی (1399). کرونا و دینداری. مطالعات منافع ملی، 5(19)، ص 69-89.
مطهری، مرتضی (1376). مجموعه آثار. قم: صدرا، ج2.
ناصری، میلاد؛ کاوه، فرزانه؛ ربانی خوراسگانی، علی (1395). مطالعه چگونگی نگرش دانشجویان به دین، مدلی براساس نظریه زمینه‌ای (GT) مورد مطالعه: دانشجویان دانشگاه اصفهان. جامعهشناسی کاربردی، 27(64)، ص۷۹-۹۸.
ورعی، پیام؛ مؤمنی، خدامراد؛ مرادی، آسیه (۱۳۹۷). پیش‌بینی بهزیستی روانشناختی براساس نگرش به دین و اظطراب مرگ در مردان سالمند مرکز نگهداری نمیه‌وقت شهر کرمانشاه. پژوهش در دین و سلامت، 4(2)، ص۵۴-۸۶.
Bentzen, J. (2020). In Crisis, We Pray: Religiosity and the COVID-19 Pandemic. London: Centre for Economic Policy Research.
Gecewicz, C. (2020). Few Americans say their house of worship is open, but a quarter say their faith has grown amid pandemic. Pew Research Center.
He, F., Deng, Y. & Li, W. (2020). Coronavirus disease 2019: What we know? J Med Virol, 92(7), p. 719-725.
Kowalczyk, O., Roszkowski, K., Montane, X., Pawliszak, W., Tylkowski, B. & Bajek, A. (2020). Religion and Faith Perception in a Pandemic of COVID‑19. Journal of Religion and Health, no. 59, p. 2671–2677.
Liu, J. & Liu, S. (2020). The management of coronavirus disease 2019 (COVID-19). J. Med Virol, 92(9), p. 1484-1490.
Onyeaka, H., Anumudu, C.K., Al-Sharify, Z.T., Egele-Godswill, E. & Mbaegbu, P. (2021). COVID-19 pandemic: A review of the global lockdown and its far-reaching effects. Sci Prog, 104(2), p.1-18.
World Health Organization (2020). Coronavirus disease 2019 (COVID-19): situation report. URL= https://www.who.int/publications/m/item/situation-report---45