تأثیر اخلاق بر گفتمان زیست فرهنگی‌ ـ اجتماعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه علوم اجتماعی، دانشکده علوم اجتماعی، ارتباطات و رسانه، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 دکتری، تاریخ تشیع، دانشگاه مذاهب و ادیان، تهران، ایران

10.22081/scs.2025.63209.1132

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر رابطه اجتماعی گفتمان‌محور در توسعه اخلاق و فرهنگ شهرنشینی و کمک به بهبود آن است. روش تحقیق ترکیبی از رویکردهای توصیفی و تحلیل کاربردی است. نتایج نشان داد، شهروندی و فرهنگ شهروندی، محصول تعهّد چندجانبه است؛ زیرا شهروندان، عناصر شناور و پویای جامعه محسوب می‌شوند و در عرصه‌های مختلف جامعه حضور دارند و برای تحقق آن، حرکتی دوسویه، یکی از بالا به پایین به‌مثابه فرصت‌دهی و مشارکت‌جویی در ساختار کلان، و دیگری حرکت از پایین به بالا که در واقع مشارکت و فعالیت اجتماعی شهروندان، به‌ویژه عرصه عمومی برای حضور در عرصه‌های مختلف جامعه است را در پیش می‌گیرند. ارزش‌های دینی و فرهنگی ـ تمدنی ایران اسلامی دارای آموزه‌هایی واجد فضایل و اخلاق مدنی و جمعی است؛ چراکه فلسفۀ بنیادین این آموزه‌ها، این باور است که برای تغییر رفتارها باید از آگاهی‌ها و نگرش‌های افراد شروع نمود. با توجه به تأثیر باورهای دینی در پایبندی به فرهنگ مدنی، قابلیت مناسبی را برای کسب مهارت‌های لازم شهروندان برای مشارکت در عرصه‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و دینی آنان فراهم می‌آورد؛ زیرا دین یکی از مهم‌ترین منابع ایجاد فرهنگ شهروندی است و باید توجه ویژه‌ای به دینداری و باورهای دینی مردم در ترغیب به پایبندی به اخلاق شهروندی صورت گیرد، و آموزه‌های شهروندی باید متناسب با نیازهای اجتماعی، دینی و فرهنگی جامعه ارائه گردد.

کلیدواژه‌ها


  1. دورکیم، امیل (1387). درباره تقسیم کار اجتماعی. ترجمه باقر پرهام. تهران: مرکز، چاپ سوم.

    ریتزر، جورج (1380). نظریه جامعهشناسی در دوره معاصر. ترجمه محسن ثلاثی. تهران: انتشارات علمی.

    شیانی، ملیحه (1381). تحلیلی جامعه‌شناختی از وضعیت شهروندی در لرستان. جامعهشناسی ایران، 4(3).

    فاطمی‌نیا، سیاوش (1386). فرهنگ شهروندی محصول و محمل حاکمیت خوب، سازمان کارا و شهروند فعال. رفاه اجتماعی، 7(26)، ص 58 -35.

    فتحی، سروش (1389). تحلیل جامعهشناختی طراحی فضاهای شهری. رساله دکتری. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات.

    فکوهی، ناصر (1381). بررسی انسانشناختی انجمنهای غیردولتی اقلیتهای دینی در شهر تهران. تهران: معاونت پژوهشی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران.

    فکوهی، ناصر (1388). تقویت اخلاق شهروندی: راهی برای گذار به مردم‌سالاری مشارکتی. مطالعات اجتماعی ایران، شماره 6.

    قطب، محمد (1360). انسان بین مادی‌گری و اسلام. ترجمه سید خلیل خلیلیان. تهران: شرکت سهامی انتشار، چاپ سوم.

    کوکاتاس، چاندران (1390). یگانگی سرشت بشر و چندگانگی ارزشها، در فلسفه و جامعه و سیاست. گزیده، نوشته و ترجمه عزت‌الله فولادوند. تهران: ماهی.

    نیکومرام، هاشم؛ کاوسی، اسماعیل؛ سادات، حوریه (1390). نقش مهندسی فرهنگی در توسعه اخلاق شهروندی. مطالعات مدیریت شهری، 3(5)، ص 87-71.

    هاشمیان‌فر، سیدعلی؛ عجمی، شهرزاد (1391). بررسی فرهنگ شهروندی ساکنان بافت حاشیه‌ای شهر اصفهان. مطالعات شهری، 2(3)، ص 230-209.

    Ager, D.L. (1990). Sociolinguistics and Contemporary French. Cambridge University Press. Anderson.

    Arendt, H. (1998). The human condition. (2nd ed.). USA: University of Chicago Press.

    Arendt, H. (2003). Responsibility and judgment. New York: Schocken Books.

    Bernstein, R.J. (1989). The Rage Against Reason. Philosophy and Literature, 10(2).

    Bosniak, L. (2000). Citizenship Denationalized (The State of Citizenship Symposium). Indiana Journal of Global Legal Studies, 7(2).

    Carter, A. (2001). The political theory of global citizenship. London: Routledge.

    Delanty, G. (2002). Two Conceptions of Cultural Citizenship: A Review of Recent Literature on Culture and Citizenship. Ethnopolities, 1(3), p. 60- 66.

    Durkheim, E. (1989). Suicide; A Study in Sociology. London: Routledge.

    Festugiere, A.J. (1999). Grece antique. In: Encyclopédie Universalis, cd-rom.

    Gotek, G. (2009). Philosophical schools and educational ideas. Translation MJ Pakseresht, Tehran: Samt Publication.

    Habermas, J. (1973). Legitimation Crisis. Boston: Beacon Books.

    Kymlicka, W. & Norman, W. (2000). Citizenship in Culturally Diverse Societies: Issues, Contexts, Concepts. In: W. Kymlicka & W. Norman (eds.), Citizenship in Diverse Societies. Oxford University Press.

    Maclean, I. (1996). Oxford Dictionary of Politics. Oxford Uiversity Press.

    1. Ochoa, D. & Dela Cruz, T. (2024). Negotiating autonomy, community, and divinity in urban Filipino young adults’ moral reasoning. Sage journals, https://doi.org/10.1177/1354067X241285350

    Parekh, B. (1999). Political theory and the multicultural society. URL=

    https://red.pucp.edu.pe/wp-content/uploads/biblioteca/081232.pdf

    Roche, M. (2002). Social Citizenship: Grounds of Social change hand book of citizenship studies. Sage publications, New Delhi.

    Turner, B.S. (1993). Citizenship & social theory. SAGE Publications.

    Unesco instate for Education (2004). Culture of citizenship: A culture of Citizen action & commitment, working document. URL= https://www.ssoar.info/ssoar/handle/document/3933

    Yamada, Sh., Kanoi, L., Koh, V., Lim, A. & Dove, M.R (2021). Sustainability as a Moral Discourse: Its Shifting Meanings, Exclusions, and Anxieties. https://doi.org/10.3390/su14053095