پدیدارشناسی سرود سلام فرمانده، به عنوان یک روایت رتوریک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فرهنگ و ارتباطات، دانشگاه باقرالعلوم، قم، ایران

2 استادیار، گروه ارتباطات، دانشگاه ادیان و مذاهب؛ و عضو گروه تبلیغ و ارتباطات جامعه المصطفی العالمیه، قم، ایران.

10.22081/scs.2024.66505.1234

چکیده

پدیده‌های فرهنگی- ارتباطی، در بازنمایی فرهنگ هر ملت، جایگاهی اساسی و تعیین‌کننده دارند و حاوی باورها و ارزش‌های مردمان یک سرزمین یا منطقه هستند. ازجمله پدیده‌های ارتباطی حائز این ویژگی، سرودهای دسته‌جمعی است که در قالب یک ارتباط آیینی اجرا می‌شوند. سرود «سلام فرمانده» سرودی دسته‌جمعی است که با استقبال زیاد مخاطبان مردمی، به‌ویژه قشر کودک و نوجوان در ایران مواجه شد و فراتر از آن، حتی در کشورهای غیرهم‌زبان نیز مورد توجه قرار گرفت. پژوهش حاضر با رویکرد پدیدارشناختی، به‌منظور استخراج معانی و تصاویر ذهنی از این سرود، به روش‌ شبکه‌نگاری، دیدگاه‌های مخاطبان صفحه‌ اینستاگرام خبرگزاری فارس را مورد مطالعه قرار داده است. برای تحلیل داده‌ها، با استفاده از روش تحلیل مضمون 58 مضمون پایه، 16 مضمون سازمان‌دهنده و 3 مضمون فراگیر شناسایی شد. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که سرود سلام فرمانده، به‌عنوان یک روایت معتبر رتوریک، با مضامین فراگیر «وحدت ایمانی»، «تمدن مهدوی» و «عمل صالح» در ذهنیت مخاطبان مورد مطالعه‌ این تحقیق تصویر می‌شود. همچنین براساس این پژوهش، مضامین فراگیر به دست آمده، ذیل دو عنوان قرآنی ایمان و عمل صالح، با مفهوم حیات طیبه ارتباط برقرار می‌کنند. سرود مذکور، یک روایت معتبر رتوریک است، که بدون نیاز به استدلال عقلی و برهان منطقی، مخاطبان خود را تحت تأثیر قرار می‌دهد و در قالب یک کار فرهنگی تراز انقلاب اسلامی، انس و ارتباط با امام زمان(عج) و نیز وحدت و همبستگی پیروان ایشان را تبلیغ می‌کند.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم.
احمدی، محمد (۱۳۹۷). رتوریک از نظریه تا نقد. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ایمان، محمدتقی (۱۳۹۴). روش‌شناسی تحقیقات کیفی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
«ابوذر روحی» خواننده سرود جنجالی «سلام فرمانده» در دادگستری لنگرود پرونده‌ باز، با اتهام اخلاقی دارد! سایت بالاترین (1/3/1401). بازیابی ۱۶ آذر ۱۴۰۱ از:
‪https://www.balatarin.com/permlink/2022/5/22/5808469
«سلام فرمانده» از کودکان بسیجی چه می‌دانیم؟ سایت بی‌بی‌سی فارسی (5/3/1401). بازیابی ۵ آذر ۱۴۰۱، از: ‪https://www.bbc.com/persian/iran-61578486‎
«سلام فرمانده» در ورامین؛ فعالان حقوق کودک: نقض حقوق کودکان است. سایت صدای آمریکا (15/3/140). بازیابی ۲۱ آذر ۱۴۰۱ از:
‪https://ir.voanews.com/a/propaganda-hello-commander--reactions/6604307.html‎
ارشاد، فرهنگ؛ احمدی، امیدعلی (۱۳۹۲). کندوکاوی در جامعه‌شناسی ادبیات. کتاب ماه علوم اجتماعی، 68(17)، ص12-13.
بابازاده، بهمن (3/19/1401). کاور بودن آهنگ سرود سلام فرمانده. قابل دسترس در:
 ‪https://twitter.com/Bahman_Babazade/status/1534916754585034752?s=20
بارت‌، رولان‌ (۱۳۸۷). درآمدی بر تحلیل ساختاری روایت‌ها. ترجمه‌ محمد راغب. ‏‫تهران‏‫: فرهنگ صبا.
برگر، آرتور ایسا (۱۳۸۰). روایت‌ در فرهنگ‌ عامیانه‌، رسانه‌ و زندگی‌ روزمره‌. ترجمه‌ محمدرضا لیراوی‌. تهران‌: سروش‌.
بشیر، حسن (۱۳۹۸). واژه‌نامه توصیفی- کاربردی روش پژوهش در علوم اجتماعی و ارتباطات. قم: لوگوس.
بودوریس، کنستانتین؛ پولاکاس، تاکیس (۱۳۹۹). فلسفه ارتباطات: دیدگاهها و بینش‌های معاصر. ترجمه‌ غلامرضا آذری و حسین کیانی. لوگوس.
تولن، مایکل (۱۳۸۶). روایت‌شناسی: درآمدی زبان‌شناختی- انتقادی. ترجمه‌ فاطمه علوی و فاطمه نعمتی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
خامنه‌ای چقدر بودجه برای نمایش مضحک سلام درمانده هزینه می‌کند؟ سایت بالاترین (11/3/1401). بازیابی ۱ دی ۱۴۰۱ از:                         ‪ https://www.balatarin.com/permlink/2022/5/29/5811820
خامنه‌ای، سیدعلی (22/4/1401). پیام به اولین جشنواره ملی و بین‌المللی سرود فجر. قابل دسترس در:
‪https://farsi.khamenei.ir/message-content?id=50620‎
درخشه، جلال؛ افتخاری، اصغر؛ ردادی، محسن (۱۳۹۴). تحلیل مضمونی اعتماد در اندیشه آیت‌الله خامنه‌ای. جستارهای سیاسی معاصر، 17(6)، ص51-72.
سالدانا، جانی (۱۳۹۵). راهنمای کدگذاری برای پژوهشگران کیفی. ترجمه‌ عبدالله‌ گیویان‌. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
ستوده‌، غلامرضا؛ مهرکی، ایرج؛ سلطانی، اکرم؛ شهیدی‌، سیدجعفر (۱۳۸۵). فرهنگ‌ متوسط دهخدا. تهران‌: دانشگاه‌ تهران‌.
شماخته، میلاد (۱۴۰۱). تحلیل تربیتی سرود «سلام فرمانده». مبلغان، 279(24)، ص71-80.
شیخ، رضا؛ شامبیاتی، هانیه؛ وکیلی، گلاله (۱۳۹۶). نتنوگرافی بر مبنای اطلاعات ناقص رویکردی جدید در تحلیل کامنت‌های کاربران اینترنتی. مدیریت فناوری اطلاعات، 9(2)، ص333-354.
شیخ‌زاده، محمد؛ بنی‌اسد، رضا (۱۳۹۹). تحلیل مضمون: مفاهیم، رویکردها و کاربردها. تهران: لوگوس.
طوسی، محمدمحسن (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن. دار إحیاء التراث العربی، ج7.
فرامرز قراملکی‌، احد (۱۳۸۰). روش‌شناسی‌ مطالعات‌ دینی‌. مشهد: دانشگاه‌ علوم‌ اسلامی‌ رضوی‌.
محمد‌پور، احمد (۱۳۹۷). ضد روش: زمینه‏‌های فلسفی و رویه‌‏های عملی در روش‏‌شناسی کیفی. قم: لوگوس، ویراست دوم.
معین، محمد (۱۳۶۴). فرهنگ فارسی (متوسط). تهران: سپهر.
مک‌کوایل، دنیس (1383). مخاطب‌شناسی. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
نوروزیان، مهناز (1/4/1401). «سلام فرمانده»، آموزش ایدئولوژیک و حقوق کودک: سوءاستفاده از کودکان و بازیچه و سوژه ‌قرار دادن آن‌ها برای مقاصد سیاسی. بازیابی ۱۵ آذر ۱۴۰۱ از:
‪https://www.peace-mark.org/5-134‎
Ritzer, George. (2011). Sociological Theory (8th). New York: McGraw-Hill.