تجمع عامل؛ تحلیلی نو بر ماهیت جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد، گروه فلسفه ریاضی، دانشگاه صنعتی شریف، تهران، ایران.

2 دانشجوی دکتری، گروه علوم سیاسی، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، قم، ایران.

3 دانشجوی دکتری، گروه علوم سیاسی، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، قم، ایران

10.22081/scs.2023.75847

چکیده

تحقیق حاضر درصدد برآمد تا از افعال ارادی انسان به عنوان مصدر عاملیت فردی، نردبانی به تجمع عامل و سپس به ماهیت جمهوری اسلامی بزند. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نشان داده شد که ماهیت جمهوری اسلامی به عنوان تجمع عامل، یک پدیده زنده اجتماعی و یک تجربه در حال تطور از انقلاب اسلامی است، که مبتنی‌بر دو رکن عقلانیت جامع و نظم مدنی (دموکراسی نمایندگی) بوده؛ یعنی درصدد بنای یک نظام سیاسی مدنی براساس عقلانیت اسلامی منبعث از مکتب اهل بیت(ع) است و به لحاظ عملی از دموکراسی نمایندگی عملیاتی استفاده می‌کند. مبنای نظام تعاملات و مناسبات انسانی و اجتماعی، «نظام حُبّ» است که برخلاف عقلانیت سکولار که همه امر را در حبّ شخصی و فرد‌گرایی منحصر می‌سازد، عقلانیت اسلامی، حبّ ذات و شخصی را به ساحت اجتماع بسط می‌دهد و آن را عامل تکوین و تکامل اجتماع و مصدر عاملیت جمعی می‌سازد، تا تئوری ذاتی کارآمدی به حدّ اعلی حاصل ‌گردد.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم.
نهج‌البلاغه.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1375). الشفاء کتاب النفس. تحقیق حسن حسن‌زاده آملی. قم: نشر اسلامی.
ارسطا، محمدجواد (۱۳۹۱). نگاهی به مبانی تحلیلی نظام جمهوری اسلامی ایران (تأملاتی در فقه سیاسی و مبانی فقهی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران). قم: بوستان کتاب.
باقری، خسرو (1400). عاملیت انسان: رویکردی دینی و فلسفی. تهران: نسیم ترهنده.
بشیریه، حسین (1379). اندیشه‌های سیاسی در قرن بیستم. تهران: سمت.
بشیریه، حسین (1381). دیباچهای بر جامعهشناسی سیاسی ایران: دوره جمهوری اسلامی. تهران: نگاه معاصر.
بهمنیار، ابوالحسن (1349). التحصیل. تصحیح مرتضی مطهری. تهران: دانشگاه تهران.
پاینده، ابوالقاسم (1388). نهج‌الفصاحه: کلمات قصار پیامبر اعظم. ترجمه علی‌اکبر مظاهری. تهران: نشر پارسیان.
جوادی آملی، عبدالله (1384). مبادی اخلاق در قرآن. قم: اسراء.
حسین‌زاده، محمد (1386). کاوشی در ژرفای معرفت‌شناسی: منابع معرفت. قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
خامنه‌ای، سید علی (26/01/1379). بیانات در نماز جمعه تهران‌. قابل دسترس در: https://khl.ink/f/3002
خامنه‌ای، سید علی (27/02/1396). بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم. قابل دسترس در:
https://khl.ink/f/36570
خمینی، سید روح‌الله (1378). صحیفه نور. تهران: موسسه تنظیم نشر و آثار امام خمینی، ج4.
خمینی، سید روح‌الله (1385). صحیفه امام. تهران: موسسه نشر و تنظیم آثار امام، ج5، چاپ چهارم.
خیری، حسن (1402). جامعه‌پردازی: منطق حاکم بر روابط و مناسبات اجتماعی. قم: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی، ج2.
داورپناه، محمدرضا (1389). فرهنگ جامع علوم تربیتی و زمینه‌های وابسته. مشهد: به‌نشر.
داوری اردکانی، رضا (1391). سیاست، تفکر، تاریخ. تهران: سخن.
رسولی فینی، مهدی؛ حسنی‌فر، عبدالرحمن (1395). مبانی و چارچوب‌های عقلانیت سیاسی از منظر قرآن کریم. پژوهش‌های سیاسی و بین‌المللی، شماره 29.
سروش، جمال (1393). عقل عملی و کارکرد آن در حکمت عملی از دیدگاه صدرالمتألهین. قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
غلامی، رضا (1398). نظام عقلانیت سیاسی اسلام و جایگاه آن در شکل‌گیری تمدن نوین اسلامی. تهران: آفتاب توسعه.
غلامی، رضا (1401). نگرشی نو به نظام عقلانیت سیاسی اسلامی. تهران: آفتاب توسعه.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
قطب‌الدین، محمدبن رازی (1375). المحاکمات. قم: نهج‌البلاغه، ج2.
کارآمد، حسین (1398). عقلانیت نظری و عملی در برنامه درسی و ارتباط آن دو با نگرش به فلسفه اسلامی. تربیت اسلامی، 14(29).
لاریجانی، محمدجواد (1369). مقولاتی در استراتژی ملی. تهران: مرکز ترجمه و نشر کتاب.
لاریجانی، محمدجواد (1371). نظم بازی‌گونه. تهران: انتشارات موسسه اطلاعات.
لاریجانی، محمدجواد (1372). نقد دینداری و مدرنیسم. تهران: انتشارات موسسه اطلاعات.
لاریجانی، محمدجواد (1377 الف). تدین، حکومت و توسعه. تهران: موسسه فرهنگی اندیشه معاصر.
لاریجانی، محمدجواد (1377ب). جامعه مدنی در عقلانیت اسلامی. پژوهش‌های اجتماعی اسلامی، شماره 14، ص42-69.
مصباح یزدی، محمدتقی (1391). آموزش فلسفه. قم: انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى‌، ج2.
مصباح یزدی، محمدتقی (1396). نظریه سیاسی اسلام. قم: انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى‌.
مطهری، مرتضی (1401). جهان‌بینی الهی و جهان‌بینی مادی. تهران: نشر صدرا، چاپ پنجم.
نوروزی، محمدجواد (1388). فلسفه سیاسی اسلام. قم: انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
هابرماس، یورگن (1384). کنش ارتباطی. ترجمه کمال پولادی. تهران: نشر موسسه ایران.
هیوم، دیوید (1392). کاوش در مبانی اخلاق. ترجمه مرتضی مردیها. تهران: نشر مینوی خرد.
Derrida, J. (1994). Specters of Marx: The State of the Debt, the Work of Mourning, and the new international. London & New York: Routledge.
Habermas, J. (1984). The theory of communicative action: Reason and Rationalization of society. (vol. 1). tr. T. Macarthy. London: Heinemann.
Rawls, J. (1971). A theory of Justice. Cambridge Press.